شبکه مفهومی «وادی» در گفتمان سده های نخست هجری

برگرداندن «وادی» به واژه­های متفاوتی چون درّه، بیابان، منطقه، سرزمین و اخیرا مسیل و در بسیاری موارد ترجمه نکردن آن از سوی مترجمان بیانگر آن است که به­رغم طی­شدن سده­ها از ارتباط میان زبان فارسی و عربی، دلالت روشن و مشخصی برای وادی در زبان فارسی در اختیار نیست و مترجمان صرفا با تکیه بر شواهد و قراین متن یا تجارب پیشین خود، معنای وادی را استنباط می­کنند یا آن را به استنباط دیگران می­سپارند. این مقاله در صدد بررسی این مسأله است که این واژه مشخصا بیانگر چه پدیده جغرافیایی در خاستگاه خود بوده است و چرا در زبان فارسی نتوانسته معادل مناسب خود را طی دوره­های گذشته به دست آورد. چنین می نماید که پیوند خوردن اقلیم بیابانی با زیست بشری در قالب کوچ­نشینی، به تولید این واژه منتهی شده است و مفاهیمی چون منبع آب، پوشش گیاهی، پوشش جانوری، اقامت­گاه بشری و جاده شبکه معنایی آن را شکل داده اند؛ ولی در ایران که کوچ­نشینی در مناطق بیابانی کمتر روی داده این پدیده جغرافیایی اهمیت حیاتی نداشته و از این رو برای آن واژه ای وضع نشده است و در نتیجه «وادی» نه تنها مفهوم خود بلکه شبکه مفاهیم پیرامونی خود را نیز در زبان فارسی از دست داده و شبکه­ای از معانی دیگر را پیرامون خود ایجاد کرده است.